Sinds begin dit jaar moeten Nederlanders betalen voor financieel advies. Nou deed iedereen dat daarvoor ook al maar was dit via provisies versleuteld in financiële producten die u kocht. Het leek dus gratis maar het was verre van dat. Dit provisieverbod geldt vanaf 2014 ook voor beleggingsfondsen en is een absolute ‘game changer’ met verstrekkende gevolgen voor zowel aanbieders als afnemers van financiële producten. Mijn grote zorg is of de consument op lange termijn zijn financiële doelstellingen wel gaat realiseren door alle veranderende wet- en regelgeving. Lees en huiver.

Voor de duidelijkheid ik ben voor het provisieverbod. Er zitten heel veel voordelen aan het provisieverbod omdat in het verleden maar al te vaak producten werden ‘geadviseerd’ die vooral goed waren voor de portemonnee van de adviseur, bank of financiële instelling. Advies moet in het belang zijn van de klant en niet in het belang van de aanbieder. Anderzijds zie ik ook grote nadelen aan het provisieverbod omdat een grote groep mensen zal afzien van advies als ze hiervoor een factuur ontvangen (dus helemaal niets meer doet) en een deel zal vluchten in ‘doe-het-zelf’ oplossingen. Hiermee dreigt het provisieverbod op termijn wellicht haar doel voorbij te schieten. .

Betalen voor advies
Bent u bereid om voor advies (zowel financieel- als beleggingsadvies) te gaan betalen? En zo ja, wat vindt u het dan waard? U moet namelijk al gauw denken aan een tarief van zo’n € 100 tot € 140 per uur te vermeerderen met 21 procent btw. Een beetje advies komt dat al gauw op een paar honderd euro en een gedegen financieel plan al snel op enkele duizenden euro’s. Gezellig aan de telefoon keuvelen met uw beleggingadviseur hoe het aandeel KPN erbij staat en of u nu wel of niet moet instappen wordt dus direct beloond met een factuur. Dus dat laat u wel uit uw hoofd. De relatie gaat enorm veranderen.

Slecht voorteken
In het Verenigd Koninkrijk is het provisieverbod op beleggingsfondsen al begin dit jaar ingegaan. Als de eerste signalen uit het Verenigd Koninkrijk tekenend zijn voor wat ons in Nederland te wachten staat dan staat ons nog wat te wachten. Uit een recent onderzoek uitgevoerd door Allianz Global Investors blijkt dat slechts 7 procent van de Britten bereid is de portemonnee te trekken voor financieel advies. Het door de adviseurs gevraagde tarief van is £ 100 (ex btw). 27 procent is bereid ‘slechts’ £ 50 te betalen en 32 procent wil überhaupt niet betalen voor advies. De weigering van Britse consumenten om te betalen voor beleggingsadvies leidt er naar verwachting toe dat ‘execution only’ (‘doe-het-zelf’ beleggen) een vlucht neemt. Dit zou volgens Allianz een ‘ongelukkig en onbedoeld gevolg zijn van het nieuwe marktmodel’. Vooruitlopend op het provisieverbod in Engeland is het aantal ‘execution-only’ beleggers in het laatste kwartaal van 2012 explosief gestegen.

Mocht Nederland een soortgelijke ontwikkeling meemaken (en ik zie geen reden dat dit niet gebeurt) dan heeft dit verstrekkende gevolgen voor zowel aanbieders als afnemers van financiële producten. Ik voorzie vier belangrijke ontwikkelingen:

1. Massaontslag van adviseurs
Vele duizenden financieel- en beleggingsadviseurs van banken moeten op zoek naar een andere baan omdat slechts een beperkte groep mensen bereid zal zijn ook daadwerkelijk voor advies (zowel financieel als beleggingsadvies) in de buidel te tasten. Zij zullen dus hun baan verliezen omdat er niet voldoende inkomsten worden gegenereerd. Een deel zal zich wellicht als zelfstandig onafhankelijk adviseur gaan vestigen.

2. Terug naar huisfondsen
Banken zullen terugkeren naar huisfondsen waarmee ‘open-architecture’ – waarbij naast eigen fondsen ook fondsen van andere aanbieders worden aangeboden – zo goed als verdwijnt. De klok wordt hiermee tien jaar teruggedraaid.

Sommige banken hebben inmiddels al nieuwe huisfondsen geïntroduceerd of staan aan de vooravond dit te doen variërend van profielfondsen die gebaseerd zijn op meerdere ‘fonds-van-indexfondsen’ tot zogenaamde ‘fund-of-mandates’ waarbij het beheer van het fonds aan meerdere externe partijen wordt uitbesteed. Op deze manier stelt de bank zijn inkomsten veilig omdat zij weliswaar geen provisie ontvangen wel een beheerfee in rekening aan het fonds, hetgeen wel is toegestaan. De keuzevrijheid zal verdwijnen en het wordt eenheidsworst bij alle banken. Kleinere marktpartijen zullen hierop gaan inspelen om ze klanten weg te lokken.

3. Vlucht naar ‘execution only’
Beleggers vluchten in ‘doe-het-zelf’ beleggen en gaan andere financiële producten zoals verzekeringen en hypotheken wellicht ook op ‘doe-het-zelf’-manieren kopen. Omdat het provisieverbod ook gaat gelden voor BinckBank, Alex, SNS Fundcoach etc. zullen deze partijen alternatieve manieren moeten vinden om inkomsten te genereren voorzover het beleggingsfondsen betreft. Voor de handliggend is de wederinvoering van aan- en verkoopkosten op beleggingsfondsen. Dit heeft als ongewenst bijverschijnsel dat deze aanbieders u wellicht zullen gaan stimuleren veel transacties te doen omdat zij daarbij gebaat zijn. Ook kunnen ze ervoor kiezen om een zogenaamde platform of service fee in rekening te brengen waarbij u een percentage (met een minimumbedrag) moet gaan betalen om het platform te mogen gebruiken.

4. Doelstellingen op lange termijn worden niet gerealiseerd
Sommige beleggers behalen met ‘doe-het-zelf’ beleggen over een korte periode gemeten goede rendementen, maar talrijke onderzoeken hebben aangetoond dat op lange termijn (10 tot 20 jaar) ‘doe-het-zelf’ beleggers niet in staat zijn een goed gemiddeld rendement te behalen, ver achterblijven bij het marktgemiddelde en zelfs stelselmatig geld verliezen (bij het beleggen in individuele aandelen). De redenen terug te voeren op het ontbreken van een lange termijn strategie en handelen naar de waan van de dag. Als gevolg hiervan gaan beleggers hun lange termijn doelstellingen niet behalen als ze zelfstandig beleggen zonder daarbij advies in te winnen.

Met het bereikte provisieverbod zijn de ‘perverse’ prikkels weggenomen en staat de klant centraal. Hiermee zijn de politici blij, de toezichthouder is gelukkig, de banken zijn compliant en de belegger is de dupe. Hoera!

Oplossing
Beleggen wordt minder sexy (en zou het ook moeten zijn) omdat het er uiteindelijk om gaat dat u op lange termijn uw financiële doelstellingen realiseert. Het zal dus een gedragsverandering te weeg gaan brengen bij beleggers. Dat zal niet van de ene op de andere dag gaan. Maar u zult u moeten realiseren dat beleggen niet draait om korte termijn winsten, maar om het op lange termijn behalen van uw doelstellingen.

Jeroen Vetter